https://twitter.com/Chirvir

Tweet me @chirvir







Saturday, October 10, 2015

भारतके प्रधानमन्त्री मोदिजीको खुला पत्र

भारतके प्रधानमन्त्री मोदिजीको खुला पत्र

मोदिजी
नमस्कार

पिछले साल जब आप नेपाल आए थे तो हम नेपालियोँके लिए ऐसा लगा था कि वरषोँके बाद कोई अपना मेहमान अपना घर आया हो । क्युँकि भारतकी तरफ से लगभग १८ सालके बाद नेपालके भ्रमण करनेवाले आप पहले थे । हमलोगोँको ऐसा लग रहाथा कि भारत ऐसा देश है जो हमेँ छोडकर कहिँ दूर चलागया हो । लेकिन आपके आनेसे बहार सि आ गयी थी । हमलोग महिनोँतक आपकि भुरीभुरी प्रशँसा करते रहे । हमलोग बोले 'नेता हो तो ऐसा हो । अब देखना भारतकी विकास किस तरह से होता है और साथसाथ नेपालकी भि विकास उसी तरह होगी ।' सब एसे मीठे सपनेमेँ खोने लगे ।

लेकिन २०१५ कि अप्रिल महिनेकि महाभूकम्प ने नेपालको ऐसा हिला दिया कि थोडीसि चल रही देश जहाँकी तहाँ बैठ गयी । बहुतसे लोग मारे गए । बहुतसे लोग घायल हुए । बहुतसे लोग अपाँग हुए । नेपालकी पुरानी सम्पदा और धरोहर नष्ट हुआ । लेकिन ईस आपातकालिन समयमेँ भारतने ऐसा हात थामा ज्यूँ कोई हमसफर ने गिरते हुए दुसरा हमसफरका हात थामता हो । भारतकि सहृदयता और सहयोग लगायत विश्वकि अन्य देशोँकी मदतसे नेपाल थोडि सी चलमला उठी ।
ईसी प्रसँगमे नेपालको सहायत करने के लिए बहुराष्ट्र्यि सहयोग सम्मेलन दिल्लीमे करने सुझाव नेपालको मिली । परन्तु नेपालने ईसे सावधानी से मना करदिया । मना करना जायज था । क्योँकि बात नेपालकी थि । दिल्लीकि नहिँ थी । शायद यह बात आपको चुभ गयी । खैर आपने कुछ नहिँ बोला । शुक्रिया ।

दुसरी बार जब आप सार्क सम्मेलनमे भाग लेने हेतु नेपाल आरहेथे तब आप ने नेपालकी तराई होकर आनेकि बात कि । वह चाहना भि नेपालने हौले से मना करदिया । क्योँ कि ईसमे नेपाल सरकारको कुछ बदबु सा महसुश हुआ होगा । परन्तु आप कुछ नहिँ बोले । सार्क सम्मलेनमे बहुत अच्छे से भाषण दिए । सबका मन फिर जीतलिया । नेपाललियोँको डर था कहिँ आपकी नाराजगी बाहर न आए । लेकिन आप ऐसे दूरदर्शी निकले कि ईसबात कि जिकर तक नहिँ कि । फिर एकबार शुक्रिया ।

मगर ईस दुसरी भ्रमणके समयमेँ आपने जरुर कुछ ऐसा कहा जो नेपालीयोँके लिए कुछ सोचने कि बात थि । आपने कहा नेपालमेँ आरहे सँविधान सबकि सहमति से बनेगी । यह कुछ बात थि जो नेपालीयोँ ने अपनी भौँ खडे किया था । पर आपकि शालिनता और पहलेवाला भ्रमणका असर समझकर कोई नेपाली ने कुछ नहि कहा । अपितु ईसे आपकी सदाशयता समझ चुप बैठा ।

बहुत से लोग मारे जाने के बाद
, बहुत से उँचनिचके बाद, बहुत से राजनैतिक उतारचढावके बाद, अरबोँ रुपये बहानेके बाद, करिब आठसालके बाद नेपालके सँविधान सभाने बहुमतकेसाथ पारित किया हुआ सँविधान सितम्बर २० मेँ जारी किया गया । कहाजाता है कि यह सँविधान विश्वमे एक कहलानावाला सँविधान है । क्युँकि ईसमे समावेशी, महिलामैत्री, दलित आदि सबका उल्लेख कर अधिकार सुनिश्चित किया गया है । ईस सँविधानने बैठे हुए नेपालको चलनेमे मदत करेगा, ऐसी नेपालीयोँकि राय है । विना सँविधानके देशमेँ रहते सब नेपाली उगता चुके थे । क्योँकि ईसकि अनुपस्थितिमेँ बहुत से भ्रष्टाचार, हिँसा और असुरक्षा महशुस होता जा रहा था ।
परन्तु हमेँ यह सुनकर बहुत आश्चर्य हुआ कि यस सँविधानकेपति आपका सहमति नहिँ रहा । आपने यहाँ तककि अपनी विदेश सचिवको भेजकर सँविधान जारी करनेका दिन रोकनेको कहा । सँविधान सभासे पारित हो चुका सँविधानको बदलना कैसे मुमकिन था । यह कोई उपन्यास तो था नहिँ जो प्रकाशकको पसन्द नआनेपर कुछ बदलियाँ किया जाए । यह सँविधान तो एक बहुत पुरानी और सार्वभौम और स्वतन्त्र राष्ट्र् नेपालका अपनी कमाई थी, अपनी लिखाई थी । ईसमे कोई और दुसरोँको हस्तक्षेप करने क्या अधिकार है? क्या भारतकि आन्तरिक मामलेमेँ कोई बोले, यह भारतको पसन्द आएगी? ऐसेहि बात लागु होती है नेपालकेप्रति भि ।

चलिए मान लिया आपने सँविधानप्रति अपनी सहमति नहिँ दिखाई । बश । बात आई बात गई होती । क्योँकि यह सँविधान नेपालमेँ लागु हो रहिथी । भारतमे नहिँ । सो आपकि नाराजगी आपके साथ । मगर
, बात तो तब बिगडती नजर आई जब नेपाल आनेवाली सारा सामान जिसमे खाद्य पदार्थ, ईन्धन, दवा, उद्योगका कच्चा पदार्थ सब बोर्डरमे रोक दिया गया । यह कहाँका सलुक है? किसने दिया आपको यह अधिकार? रुका हुआ सामानमे नेपालकी पसीनेकी कमाई पडी है । आज १८ दिन हो चुके है नेपाल काकाकुलमेँ पडे हुए । बोर्डरमेँ रुके हुए वह सामान जो हरदिन बिगडति जारही है उसका जिम्मेवार कौन होगा? बेचारा नेपालका व्यापारी या आप?

आप जानते हँै नेपाल भारतपर कितना आश्रित है
? युँ कहिए कि नेपाल भारतसे दैनिक उपभोगकेलिए सारि वस्तुएँ खरिदती है । यहाँतक कि घरमेँ पोतनेवाली चुना भी आपकि भारतसे मगाते हैँ नेपालीलोग । चावल, दाल, नमक, तेल, पेट्रेल, गैस, दवा, मेकअपकि वस्तुएँ । ऐसा समझिए नेपाल न हो तो भारतकि उत्पादनकि २५ प्रतिशत उत्पादनमेँ किडे पर जाएँ । पर भारतकि उद्योगमे नेपालका ईस तरहका योगदानको आप क्यो नहिँ समझ रहे हैँ । कहा जाता है कि आश्रितोँको और सहायता करनी पडती है । लेकिन आप है कि उल्टे हि दबोचते जा रहे हैँ ।

क्या नेपालने हमेशा भारतका कहा मानना पडेगा
? क्या नेपालको आपलोग एक स्वतन्त्र राष्ट्र् जो दुनियाकी किसीसेभी कोईभी किसिमका सम्बन्ध या समझदारी कर सकनेवाली नहिँ लगता? आखिर नेपालसे आपलोगोँको किस बातका डर है । क्या कभी नेपालने आपके विरुद्ध कोई हतियार या आवाज उठाई है? नहिँ । फिर आपलोग नेपालको अपनी पकडमे रखना क्योँ चाहते हैँ? पकड हि नहिँ आपलोग नेपालको दबोचना चाहते हैँ ।

कभीकभी तो मुझे ऐसा भि लगता है कि नेपाल भारतकी ऐसी विवी है जो कमरेमे कैद करके रखा हुआ है । पतिको जब मर्जी आई कमरेमे घुस गया
, उससे सम्भोग किया । न उसे कहिँ बाहर जानेकि ईजाजत है, न उसे किसीसे बोलने कि ईजाजत है । क्या आप नेपालको ईसी तरह समझते हँै? अगर समझते हँै तो कृपया ऐसा समझना छोड देँ तो अच्छा है ।
भाषणोँमे तो आप बहुत अच्छे बोल लेते हैँ । मार्क जुगरबर्गकेसाथ आप जिसदिन सामाजिक सँजाल और अपनी माँके बारेमा बडेबडे और गहन बात कररहेथे उस समय नेपाल ईन्धन, राशन और दवाके विना छटपटा रहि थि । यह आपको ऐहसास नहिँ हुआ मोदीजी? मानलिया आप देशसे बाहर थे । आपको पता नहिँ चला । लेकिन अब तो आप स्वदेश लौट चुके हैँ। फिरभी आपकी चुप्पी क्युँ है । किधर गया आपकी वह बोली जब नेपालमेँ दर्द होगा तो हमेँभी दर्द होगा? क्या वह सब मिथ्या बोली थि?

हमेँ विश्वास करना मुश्किल हो रहा है कि आप वहि मोदि हो जिसने नेपालमेँ भूचाल आनेकि कुछ हि घण्टेमेँ सहायता भेज दिया था । हमेँ विश्वास नहिँ होता आप वहि मोदि हो जिसने नेपालके पहले सँविधान सभामेँ ऐसी मैत्रीपूर्ण भाषण दिया था कि सब नेपाललियोँ के मनम आप धर गए । मगर यह अचानक बदलाव क्योँ । ईसलिए कि नेपालने आपका कहा हुआ जैसी सँविधान नहिँ बनाया
? आपका कहा हुआ जैसा सँविधान किस देशमा है कृपा करके बतादेँगेँ? दूर क्योँ जाएँ । भारतमे हि नहिँ है आपका कहा हुआ जैसा सँविधान । अगर हुआ होता तो सोनिया गाँधी नहिँ होती प्रधानमन्त्री? आपको और भारतीयोँको मालुम है दुनियामेँ ऐसा कहिँ नहिँ होता है । फिर नेपालमेँ क्यो हो?

मोदिजी
, तराई मधेशमे हो रहि आन्दोलनको हम सम्हालेँगे । यह हमारा अपनी समस्याएँ है । हमलोग यहाँ भितर एक आपसमे लड भि सकते हँै और मिल भि सकते हैँ । ईसमे कोई भी तिसरी पक्ष आना स्वाभाविक नहिँ हैँ और बेहतर भि यही है । भारतमेँ ऐसी जातिय समस्याएँ बहुत है । क्या नेपालने कभी कुछ बोला है? क्योँ कि नेपाल अपनी पडोसीको समझती है । आदर करती है । वरना दार्जिलिँगमे हुए गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनको नेपालकी सहायता न होती? लेकिन आपलोग नेपालके तराई मधेशके मुद्धेमे खुदको घसिट रहे हैँ । यह कैसी रवैया है?

सो भारतके प्रधानमन्त्रीजी
, आपको हमारा विशेष अनुरोध है कि नेपालके मामलेसे कृपा करके सदाके लिए अपना हाथ उठा लिजिए । हम ईधरके नेताओँको सम्हाल लेँगे ।
धन्यवाद ।


Friday, October 2, 2015

अब अलार्म स्नूज नगरौँ

बासु श्रेष्ठ
उडब्रिज, भर्जिनीया

झण्डै सत्तरी वर्षदेखि नेपालीहरुले देख्दै आएको सपना बल्ल यहि असोज ३ गते आएर पुरा भयो । राष्ट्र्को अमूल्य  समय आठवर्ष र अरबौँ रुपैँया खर्चिएर निर्माण गरिएको सँविधान सभाबाट यो ऐतिहासिक सँविधान पारित भयो । यो सँविधान सभाको निर्माण र सँविधान लेखनको प्रक्रियाका पछाडि थुप्रै ऐतिहासिक घटनाक्रमहरुको भूमिका रहेका छन् । २००७, २०१७, २०३६, २०४६ र २०६३ का घटनाहरुलाई मूलरुपमा लिईएपनि तिनको विस्तृत वर्णनमा एउटा सिँगो कृति नै तयार हुनसक्छ । जे होस्, माथिका घटनाहरुमा थुप्रै रगतको खोलो बगेपछि यो सपना साकार भएको छ । त्यसकारण यसको महत्वलाई कम आँकलन गर्न सकिन्न ।

तर यसरी बनेको सँविधान जारी हुन नपाउँदै मुलुक नचिताएको (?) भुमरीमा पर्नगयो । तराई मधेशको मुद्धा र थरुहटको मुद्धामा एकचालिस जनाको ज्यान जानु भनेको चानचुने विषय होईन । तर, सँविधान निर्माण गर्न अहम् भूमिका खेल्नेहरुकोलागी यि ज्यानहरु आँपमा गनिए र जसोतसो सँविधान जारी गरियो ।

सँविधान एक परिवर्तनशील अभिलेख हो जुन मुलुकको समय र अवस्था हेरेर परिवर्तित भईरहन्छ । यो शिलालेखमा लेखिएको अभिलेख होईन । त्यसैले त सँसारको सबैभन्दा सानो सँविधान मानिने अमेरिकाको सँविधान हालसम्म २७ पटक सँशोधन गरिएको छ । त्यसैगरी सँसारको सबैभन्दा प्रजातान्त्रिक र सबैभन्दा ठुलो सँविधान भएको हाम्रै छिमेकी मुलुक भारतको सँविधान ९९ पटक सँशोधन भएर १०० औं पटककोलागी पर्खिएर बसेको छ । त्यसकारण, सँविधानमा आफ्नो आवाज परेन भन्नेहरुले यो बुझिदिएको भए ति आँपझर्ने थिएनन् होला ।

तर सत्य के पनि हो भने यो सँविधानको सहायताले विकास यात्रामा टक्क अडिएको नेपालले कमसेकम गति त पाउने छ भन्ने समग्र नेपालीको भनाई रहेको छ र त सबैले स्वागतपनि गरे । तर दुर्भाग्यवश साथसाथै यसले विरोधकोपनि सामना गर्नुपर्याे । सँविधानको स्वागत गरिनु, विरोध गरिनु, सँशोधन गरिनु, पुनर्लेखन गरिनु यि सब एक सार्वभौम राष्ट्र्को आन्तरिक मुद्धा हुन् । तर, सँसारको सबैभन्दा ठुलो प्रजातान्त्रिक ठानिएको हाम्रो छिमेकी मुलुकले हामी छिमेकीमा आएको विकासशील र युगान्तकारी परिवर्तनलाई सहर्ष स्विकार्न सकेन र अघोषित नाकाबन्दी शुरु गर्यो । छिमेकीप्रति कति असहिष्णु रहेछ भन्ने कुरा विदेश सचिवको आगमनले नै उदाँग पारेको थियो । तर जब उनको हस्तक्षेपकारी भ्रमण असफल भयो अनि उ अर्कै रुपबाट प्रस्तुत भयो । जसको कारण आज दुईहप्ताभन्दा बढि नेपालले आर्थिक सँकट भोगिरहेको छ ।

यहि भारत हो जसले २०४६ मा राजतन्त्रको पकडबाट प्रजातन्त्र फुत्काउन यिनै नेताहरुलाई हो मदत गरेको । आज तिनै नेताहरुलाई असहयोग गरेर अर्कै मुद्धा बोक्नुमा भारतको नियत बुझिनसक्नुको विषय भएको छ ।
बुझिनसक्नुको अर्थ उसको दोहोरो चरित्रको कुरा गर्न खोजिएको हो । समय समयमा उसले देखाउँदै आएको चरित्रबाट के स्पष्ट छ भने उ नेपाललाई विकसित र स्वतन्त्र राष्ट्र्को रुपमा हेर्न कदापी चाहँदैन । उ नेपाल सदा उसको छत्रछायाँमा बसेर उसको औँला समातेर उसले भनेको खुरुखुरु मानेर बसोस् । उ नेपाललाई कज्याएर विश्वमा ठालुपना प्रदर्शन गर्न चाहन्छ । दक्षिण एशियामा नेपालमात्र होईन, अन्य सबै देशहरुप्रतिपनि यस्तै व्यवहार गर्ने गर्दछ । त्यसैले बेलाबेलामा नेपालले कोल्टे फेर्न चाह्यो भने उ लठ्ठि उज्याई हाल्छ र आफ्नो नियन्त्रणमा पारीहाल्छ । यसरी उसको वशमा पर्नु हाम्रो राष्ट्र् प्रमुख तथा हाम्रोपनि दोष रहेको छ ।

भारत हाम्रो छिमेकी मुलुक हो । छिमेकीबिना बाँच्न सकिन्न । यो यथार्थ हो । तर किचलो गरिरहने छिमेकीकोसाथले  बाँच्न दुरुह हुन्छ । योपनि तीतो यथार्थ हो । छिमेकी भएर बाँच्न एकापसमा समभाव, सत्कार, सद्भाव र सहकार्य हुनु जरुरी छ । तर भारत यो पक्षमा छैन । उसलाई हामी मानौँ छिमेकी होईन भुत हौँ जो उसलाई हरहमेशा तर्साई रहन्छौँ र उ मनमनै तर्सिईरहन्छ मनको बाघले उसलाई खाईरहन्छ । तर त्यो तर्साई लुकाउन उल्टै हामीतिर ठुलो स्वरले चिच्याएर हुन्छ या धम्क्याएर हुन्छ थिचोमिचो गर्न उद्धत भईरहेको हुन्छ । र फेरी उसलाई बेला बेलामा चाकरी गरेर फकाउनपनि आउँछ । र हामी यहि चाकरीको चिल्लो र गुलियोमा अड्किने गर्छाैँ र उसको बाह्य सदाशयी रुपको मोहजालमा पर्छौं । अनि उसका विगतका रडाकोहरु सजिलै माफ गरिदिन्छौँ । हाम्रो कमजोरी र किलकिलो यहि हो ।

२००७ सालको प्रजातन्त्रको आगमन लगायत २०४६ को आन्दोलन र २०६३ को आन्दोलनमा प्रत्यक्ष भूमिका खेलेको भएर भारतको दृष्टि नेपालप्रति सदा हेपाहा रह्यो । २००७ सालपछि नेपालका प्रशासनिक कार्य लगायतका थुप्रै क्रियाकलापहरुमा भारतीयहरुको उपस्थितिमात्र होईन कि नेपालको सुरक्षा परिषदको बैठक दिल्लीमा हुनु समेतले पदकोलागी हाम्रो निरिहपना र भारतले गरेको नियन्त्रण जगजाहेर छ ।

२०४६ मा भारतले नेपालमा नाकाबन्दि गरेको तत्कालिन राजसँस्थाको विरुद्ध थियो या नेपालको विरुद्ध थियो त्यो हामीले कहिल्यै बुझ्ने प्रयास गरेनौँ । केहि भारतीय नेताहरुको खुला आगमन र नेपालको आगनमा तत्कालिन राजतन्त्रको बिरुद्ध आवाज र नारा घन्काएर देशमा खुल्ला रुपले विदेशीको हस्तक्षेप निम्त्याएर राजतन्त्र त समाप्त गर्यौ । तर राजतन्त्रका विरोधी हामीले यहि चोट आफुलाईपनि आईलाग्न सक्छ भनेर हेक्का राखेनौँ । साझा दुश्मन ठहरिएको त्यो सँस्थालाई कमजोर बनाएपछि हाम्रालागी भारत प्रभु भयो । त्यसैले नारायणहिटी दरबार गएपनि त्यसको सट्टा दिल्ली दरबार खडा भयो । यो हाम्रोलागी लाजमर्दो थियो । स्वतन्त्र र सार्वभौम नेपालका सत्ता सँचालकहरु विदेशीको दिशा निर्देशमा चल्ने भए । अप्रत्यक्ष भन्दापनि प्रत्यक्ष हालीमुहाली नेपालको राज्यसत्तामा देखियो । यसले नेपाली जनता आफ्नो नूर गिरेको अनुभव गर्दैथिए । तर हाम्रा नेताहरुको सँप्रभुता भने उताका प्रभुमा निहित थियो ।

तर अहिले आएर सँविधानको विषयमा हाम्रा नेताहरुको त्यो भ्रम र मोह भँग भएको हुनुपर्छ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । राष्ट्रकोलागी झिनो रुपमा भएपनि बोलिदिने राजसँस्थाको त्यस अवसानपछि निराशामा डुबेका नेपालीहरुमा अहिले नेताहरुको बोलिले खुशी र आत्मसम्मानको केहि रगत सँचार भएको अनुभव गर्न सकिन्छ । र यो खुशी सदाकोलागी रहोस् भन्नेपनि नेपाली चाहन्छ । त्यसकारण यो एक वेकअप कल हो । यसलाई नेताहरुले स्नूज नगरुन् । अब पन्छाउन नसकिने र अपरिहार्य भारतसँगको सम्बन्धलाई सामान्यीकरण गरेर आफ्नो भान्छा र बेडरुमबाट टाढै राखुन् । उसलाई उचित दूरीमा राखेर नेपालकोलागी चाहिने अत्यावश्यक वस्तुहरुको आपूर्तिकोलागी दीर्घकालिन योजना तथा उपायहरु खोजौँ र अवलम्बन गरौँ । चीनलाई भारतले धक्का दिएपछिमात्र सम्झने हाम्रो बानी त्यागौँ । हामी नेपालीको स्मरणशक्ति कमजोर छ । चाँडै बिर्सन्छौँ । तर अब कहिल्यै नबिर्सने गरी बाटो, योजना बनाउने र कार्यान्वयन गरौँ । सँविधानबाट उछिट्टिएका मधेशवादीहरुलाई छिटो भन्दा छिटो सँविधानमा समेटौँ । अब अलार्म स्नूज नगरौँ |